زبان تركى در قراثيه شهرستان بهشهر- مازندران

گزارش «شهربانو وفايي» كارشناس ميراث فرهنگي مازندران از نمونه‌برداري گويش در بهشهر:

نمونه‌برداري گويشي شهرستان بهشهر را «شهربانو وفايي»، كارشناس سازمان ميراث فرهنگي مازندران در بخش مركزي، گلوگاه و بخش «يانه‌سر»به پايان رساند.

در قراثيه نيز گروهي از افغانها و اهالي قندهار در زمان نادرشاه به آنجا كوچانده شدند و پس از مرگ نادر جمعي به استرآباد رفته و گروهي نيز به ولايت خود بازگشتند.

آغامحمدخان قاجار مجددا افغاني ها را به ساري و قراثيه كوچاند، آنها قراثيه امروز زبان خود را فراموش كرده و به تركي يا مازندراني سخن مي‌گويند.

شهر ترك نشين گلوگاه در ساحل جنوب شرقى خزر

توجه: اين نوشته با ديدگاه قوميتگرائى افراطى فارسى نوشته شده است و در آن از زبان تركى به عنوان لهجه٬ از درياى خزر با نام مازندران و ּּּ ياد شده استּ و اصلا اشاره اى به ترك بودن اين شهرستان نشده استּ در صورت لزوم در داخل پارانتزها اين اغلاط اصلاح شدند (وبلاگ مازندران-گلستان-تورك)

تنفس درهواي سبز گلوگاه

اگر عاشق گردشگري و سير و سياحت هستيد، سري به گلوگاه بزنيد. شهرستان گلوگاه که در شرق استان مازندران واقع شده - قرار است به يکي از قطب هاي گردشگري ايران تبديل شود ؛ طبيعتي بکر و دست نخورده با جنگل هايي که اگر از دست قاچاقچيان چوب در امان بمانند، چشم را به سبزي نوازش مي کنند. در اين صورت با اطمينان مي تواني چشم از بسياري مناطق ديگر بپوشي و وقتي به شمال کشور مسافرت مي کني ، تمام وقتت را در آنجا بگذراني. منطقه گلوگاه هنوز هتل و اقامتگاه مناسبي براي گردشگران ندارد، اما برنامه هايي براي جبران اين کمبود در دست اجراست.

منصور نوري از جمله کساني است که دغدغه برنامه هايي از اين دست براي جذب گردشگران به گلوگاه را دارد. او که نماينده سازمان ميراث و جهانگردي در اين منطقه است ، تمام وقتش را صرف جنگل مي کند تا با حفظ و تقويت جاذبه هاي طبيعي زمينه جذب جوانان را به دامن طبيعت و سپري کردن اوقات فراغت و آزادسازي انرژي آنان را فراهم آورد. او اين اقدام خود را راهي موثر براي مقابله با تهاجم فرهنگي مي داند.

موقعيت جغرافيايي گلوگاه
گلوگاه در جنوب شرقي درياي مازندران (درياى خزر) و شمال خطالراس شمالي ترين رشته کوه البرز يعني (جهان مورا) در مختصات جغرافيايي 53درجه و 48دقيقه طول شرقي ، 36درجه و 45دقيقه عرض شمالي و در شرق استان مازندران و شهرستان بهشهر و غرب استان گلستان واقع شده و مساحت آن با اراضي زراعتي جنگل ، مرتع ، باير و داير حدود 65کيلومترمربع است. اين شهر در فاصله 5کيلومتري از دريا واقع شده و ارتفاع مرکز شهر حدود 40متر از سطح درياي آزاد و 67متر از سطح درياي خزر است.

نوري گلوگاه را اين گونه توصيف مي کند: «کلمه گلوگاه از 2کلمه گلو به معناي گلاب و گاه به معناي جايگاه و محل تشکيل شده است. گلوگاه در منطقه اي که در دوره اسلامي کبود جامه ناميده مي شد، واقع شده است و محل گلاب است. اين شهر در حقيقت جانشين شهر تاريخي ناميه است که بعد از تميشه در اين منطقه بزرگترين شهر قرن اول هجري بوده است.» در شمال غربي گلوگاه تپه تاريخي گراودين ، در شرق خندق کلباد و در جنوب آن بقاياي جاده شاه عباسي قرار گرفته است که از مسير جنگلهاي سرسبز، چشمه ها، آبشارها و آبهاي معدني قابل توجه و ديدني به کوههاي شرشري محدود مي شود و از نظر تاريخي و باستان شناسي اهميتي ويژه دارد.

از نظر تاريخي هم سرنوشت 2سلسله از سلسله هاي تاريخي ايران در اين منطقه رقم خورده است. اولي با شکست محمدحسن قاجار در سال 1171هجري قمري در نزديکي گراودين تپه به دست کريم خان زند که بعد از آن دولت مستقل زنديه تاسيس شد (در همين زمان خندق کلباد دور تا دور محدوده شهر احداث شد) و دومي بعد از فوت کريم خان و اتحاد خاندان آقامحمدخان قاجار با يکديگر که باعث شد بر سر تا سر مازندران ، گيلان ، آذربايجان و قفقاز استيلا يابند و در همان موقع يعني سال 1195هجري قمري توانستند ايل عمرانلو (ايمره نلو) را از قره باغ و قره داغ بکوچانند و در گلوگاه فعلي سکونت دهند تا از خندق کلباد و منطقه گلوگاه حفاظت کنند و در هنگامه جنگ با سپاه زنديه موفق شوند در همين مکان آنان را شکست سختي دهند و به اسارت بگيرند. بنابراين دست زنديه ابتدا از مازندران و سپس سراسر ايران کوتاه و سلسله زنديه منقرض شد و مقدمات تاسيس رسمي سلسله (تركى-آذربايجانى) قاجاريه در سال 1199هجري قمري در پاي تپه گراودين فراهم آمد.

قوميت و زبان
مهمترين گروههاي اجتماعي در گلوگاه ، دو ايل عمرانلو (ايمره نلو) و کلبادي اند. اين دو گروه غير از اختلافات لهجه (زبان) اختلافات مهمي با هم ندارند. علت اين اختلاف ، اين است که ايل عمرانلو (ايمره نلو) از سوي آقامحمدخان قاجار در سال 1296هجري قمري از قره باغ و قره داغ (آذربايجان) براي سرحد داري و حفاظت از منطقه به آنجا کوچانده شدند و از اين نظر به لهجه (زبان) ترکي صحبت مي کنند، حال آن که کلبادي ها با لهجه مازندراني تکلم مي کنند.

راههاي ارتباطي بين گلوگاه و ديگر مناطق کشور
شهر گلوگاه در موقعيت ارتباطي بسيار مطلوبي واقع شده است. 1-راه اصلي کشور يعني راه کناره مشهد تهران. 2-راه آهن سراسري تهران گرگان که از داخل و کناره شهر گلوگاه عبور مي کند. 3-جاده ارتباطي و حياتي شمال و جنوب کشور از جنوب شهر گلوگاه به دامغان ، اصفهان و بندرعباس. 4-حمل ونقل دريايي که ساحل گلوگاه را به ساحل بندر ترکمن ، ساري ، بابلسر، نوشهر، رامسر و بندر انزلي مي پيوندد. 5-جاده مهم مشهد ساري.

نوري مي خواهد گلوگاه را بشناساند، تا مردم از ديدن جزيره ميانکاله ، جنگل هاي سرسبز و چشمه ها و آبشارها و آبهاي معدني آن لذت ببرند. گلوگاه آثار تاريخي فراواني دارد که از آن ميان مي توان غارکليا، ميل رادکال و غار شمشير برو اولين گورستان اسلامي مازندران (سفيد چاه )، تپه گراودين و خندق کلباد را نام برد.

گلوگاه از جنبه ديگري هم جايز اهميت است. وجود بندر اميرآباد که يکي از بزرگترين بنادر ايران است ، اين شهر را به مسيري براي حمل کالاهاي تجارتي کشورهاي آسياي مرکزي مانند ترکمنستان ، قزاقستان و ازبکستان تبديل کرده است.

دولت هم از چندي پيش عمليات طرح بهينه سازي و توسعه اين جاده ترانزيتي توريستي را به اجرا در آورده است. به گفته نوري با اتمام طرح بهينه سازي و توسعه اين جاده ترانزيتي و گردشگري و همچنين تقويت محور گرگان ساري که عمليات اجرايي هر دو از چندي پيش به اتمام رسيده است ، اين منطقه از لحاظ پتانسيل هاي ارتباطي که يکي از موارد بسيار مهم جذب گردشگر منطقه اي است ؛ در شرايط مطلوبي قرار خواهد گرفت.

اگر مي خواهيد اکسيژن خالص تنفس کنيد و رنگ سبز واقعي را با چشمانتان ببينيد، به گلوگاه سرکي بکشيد.


فريبا فرهاديان

اختلاف دو استان بر سر شهر ترك نشين گلوگاه

مازندران، خبرنگار «ايران»: گلوگاه، بخش مرزى بين استان مازندران و استان گلستان، تاكنون به شهرستان ارتقا نيافته است.

«حسينعلى خادملو» رئيس شوراى اسلامى اين بخش گفت: گلوگاه با بيش از ۴۵ روستاى تابع و بيش از ۵۰هزار نفر جمعيت، هنوز به عنوان شهرستان معرفى نشده است. وى افزود: حتى اگر كليه امكانات اين بخش را هم ناديده بگيريم، گلوگاه به علت موقعيت مرزى خود بايد به شهرستان تبديل شود كه اين امر تا به امروز تحقق نيافته است. «خادملو» اظهار داشت: وزارت كشور معتقد است كه فرماندارى شدن گلوگاه به حل و فصل اختلافات مرزى بين دو استان مازندران و گلستان گره خورده است ؛ اما اين اختلاف بايد در هيأت دولت برطرف شود و ربطى به شهرستان شدن گلوگاه ندارد.

وى اضافه كرد: با توجه به مهلت ۱۰روزه اى كه رئيس جمهور براى پيگيرى اين امر تعيين كرده اند، پس ازگذشت چهارماه هنوز اتفاقى نيفتاده است. رئيس شوراى اسلامى گلوگاه از اظهار نارضايتى مردم اين بخش خبر داد و گفت: به علت فشار افكار عمومى و مطالبات به حق مردم ديگر نمى توان آنها را قانع كرد.